70mm vertoning 1984-2000, met twee Philips DP70 projectoren (1486 en 1515), bovendien een DP70 (2399) voor 35mm in zaal 2.
Architecten: A.L. van Gendt (1879, theater), Eduard Cuypers (1904, verbouwing), Jan Boterenbrood (1927, verbouwing gevel), J.F. Staal, interieur Jaap Gidding (1930, verbouwing), verbouwing tot bioscoop (1936), Jef de Groote (1980, verbouwing gevel), Dick Schillemans (1980, verbouwing interieur), Paul Weijenberg (2001, verbouwing interieur Desmet Studio's).
70mm exploitanten: Eindhovensche Bioscope Maatschappij (1970?-1996), Stichting Filmtheaters (1983-1997). Verbouwd tot Desmet Studio's.
INLEIDING
De schouwburg Frascati uit 1879 had een lange theaterhistorie en werd vaak verbouwd en omgedoopt. In 1927 kwam een Art Deco gevel door architect Boterenbrood. Vanaf 1946 werd het een bioscoop en vernoemd naar oprichter Theo Desmet jr. (wiens vader een broer was van filmpionier Jean Desmet). Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw begon het een nieuw bestaan. Na een intensieve verbouwing van een half jaar heropende Desmet op 17-7-1980. "De oude Art Deco-gevel [uit 1927] met zijn groene tegels was vervallen. Zij werd vervangen door een [vlakke witte] gevel in vernieuwde Amsterdame Schoolstijl naar ontwerp van Jef de Groote" en Dick Schillemans' interieur "werd een proeve van vernieuwde Art Deco, van de wandornamenten en de bekroning van de pilaren tot en met de handgemaakte achthoekige houten cafe-tafeltjes, de lampen en de handgrepen aan de deuren" [Feestweek 5 jaar Filmtheater Desmet, programma 18-8-1988]. "De gevel van Desmet is zo buitengewoon, en zozeer het bezit van de jaren dertig - en gelukkig in die stijl teruggebracht - dat deze elegante frontpartij meer tekening is dan bouwwerk, meer literatuur dan werkelijkheid" volgens Max van Rooy [De ongebouwde theaters van Amsterdam, 1996].
Na een sluiting van drie maanden werd 18-8-1983 nogmaals heropend maar nu als onafhankelijk 'Filmtheater Desmet', met twee Philips DP70 projectoren in zaal 1 en nog een derde (alleen voor 35mm projectie) in zaal 2. Na de sluiting van Du Midi "heb ik een DP70 uit Du Midi gehaald en gebruikte die thuis samen met een [Cinemeccanica] Victoria-8 om thuis te projecteren. Deze DP70 is later in Desmet terecht gekomen, waar ik rond 1983 ben gaan werken en ik ben de verantwoordelijke die maakte dat Desmet met DP70 machines werd uitgerust" volgens (voorheen Rotterdamse) operateur Nico Komen in 2007. Een tweede DP70 kocht Desmet vermoedelijk van Eurocinema Den Bosch, volgens Parade Den Bosch operateur Harry Westervoort in 2007.
"De projektie gebeurt vanuit een uitstekend geoutilleerde filmcabine die is uitgerust met professionele apparatuur voor alle formaten film: 70mm, 35mm en 16mm. Het filmtheater beschikt tevens over Dolbystereo en een operateur die er een sport van maakt om iedere avond uw complimenten in ontvangst te nemen voor de perfekte projektie" [Filmtheater Desmet brochure, 1983].
Het werd het best bezochte filmhuis van Nederland (met 48.741 bezoekers in 1985).
Vanaf 1984 begonnen incidentele 70mm reprises, de eerste buiten het NBB bioscoop en -distributie circuit. Augustus 1988 werd het vijfjarig bestaan gevierd. "Een van de doelstellingen van Filmtheater Desmet is het in stand houden en verspreiden van kennis en ervaring op het gebied van projectietechniek. Men onderstreept dit op gepaste wijze door tijdens de feestweek een bijzonder Late Night Movie-programma te presenteren. Zes avonden lang (behalve vrijdag de 19e) wordt er een film op 70mm formaat vertoond" volgens Leo Dekker [Waarheid, 20-8-1988]. "Niet veel mensen zullen... ooit getuige zijn geweest van de briljantie van het beeld en de dynamiek van het geluid die gepaard gaat met de goede vertoning van een 70mm-film. Gedurende de feestweek geeft Filmtheater Desmet de kans om kennis te maken met of opnieuw te genieten van dit technische hoogstandje van de cinematografie" [Filmtheater Desmet programma, juli-augustus 1988].
Medewerker Carina Jamin: "Wij proberen altijd de films te vertonen op het formaat waarop ze gemaakt zijn en dat betekent dat je voor sommige titels 70mm-apparatuur in huis moet hebben. Nu is 70mm-film duur om te maken, het zijn meestal enorme produkties als FAR AND AWAY. Het komt heel zelden voor dat een theater als Desmet zo'n film vertoont, omdat die inhoudelijk niet zo interessant zijn. APOCALYPSE NOW is natuurlijk een uitzondering" [Mark van den Tempel, Flashback, winter 1993-1994]. Filmtheater Desmet was zeer actief met 70mm reprises en importeerde ook 70mm prints waaronder de gerestaureerde SPARTACUS en voorts ALIEN, LE GRAND BLEU en STAR WARS. Daarnaast werd ook veel aandacht besteed aan 35mm CinemaScope breedbeeldfestivals.
Zoals bij andere bioscopen wordt per titel alleen de eerste vertoning vermeld maar Desmet bracht heel veel eigen herhalingen. Zie voor de latere ontwikkelingen ook de tekst achter het volgende vertoningsoverzicht.
DESMET 70MM VERTONINGEN (15 HOOFDFILMS 1984-2000)
01). 16-12-1984: 55 DAYS AT PEKING. Reprise.
Vertoning tijdens een Nicholas Ray retrospectief.
"Desmet vertoonde in 1987 of '88 een 70mm-kopie van SKY OVER HOLLAND op de Uitmarkt (openluchtprojectie vanaf de Amstel op een scherm dat aan de gevel van het Universiteitstheater hing, dus over het water heen)" volgens Desmet programmeur Leo van Hee in 2006. Dat was in augustus 1988 volgens (openluchtbioscoop) operateur Nico Komen in 2007.
Augustus 1988 was er een 70mm festival wegens vijf jaar Filmtheater Desmet met:
02). 18-08-1988: THE FALL OF THE ROMAN EMPIRE. Reprise.
03). 20-08-1988: THE WILD BUNCH (blowup). Reprise.
04). 22-08-1988: ALIENS (blowup). Reprise.
05). 24-08-1988: PLAYTIME. Reprise.
Zomer 1990 was er een 70mm festival samen met het Filmmuseum (dat toen nog geen 70mm vertoonde), waaronder:
06). 28-07-1990: ALIEN (blowup). Reprise maar eerste 70mm vertoning.
Ridley Scott was 35mm breedbeeld voorstander; dit is zijn enige blowup in Nederland.
07). 03-08-1990: LE GRAND BLEU (blowup). Reprise maar eerste 70mm vertoning.
08). 07-08-1990: STAR WARS (blowup). Reprise.
09). 10-08-1990: CLOSE ENCOUNTERS OF THE THIRD KIND (blowup). Reprise.
10). 04-01-1991: EMPIRE OF THE SUN (blowup). Reprise.
Vertoning tijdens een Steven Spielberg retrospectief.
11). 17-05-1991: LAWRENCE OF ARABIA. Restauratie reprise.
Deze restauratie was een Belgische kopie, tweetalig ondertiteld.
12). 09-09-1993: APOCALYPSE NOW (blowup). Reprise maar eerste 70mm vertoning (35mm premiere Tuschinski, 1-11-1979).
Het formaat is bevestigd door programmeur Leo van Hee en volgens hem werd hij "voor het eerst vertoond in Desmet gedurende een zeer druk bezochte week; de blowup print was afkomstig van Zoetrope en werd door Desmet een aantal jaren beheerd voordat deze bij Filmmuseum terecht kwam". Over de 35mm premiere schreef Peter van Bueren "Omdat hier een 35mm kopie wordt gedraaid, zijn er achter de film [eind]titels geplakt (de 70mm kopie heeft helemaal geen titels). Wie dat niet weet loopt de kans deze titels te missen" [Volkskrant, 1-11-1979]. De 70mm print eindigde met zwart want "Coppola wilde - en heeft dat ook gedaan - dat na afloop van de voorstelling de bezoekers de credits op papier kregen uitgereikt" volgens [Desmet medewerker?] Dirk Jan in correspondentie uit 2000 [Filmmuseum Size Matters programma archief, 2000].
Vlak voor de 35mm premiere bezocht Coppola Amsterdam voor een interview. "Met veel moeite slaagde het filmdistributiekantoor, dat in het Tuschinski-theater Francis Coppola's film APOCALYPSE NOW einde oktober of begin november in premiere zal brengen, erin de maker van de film voor een kort bezoek naar Amsterdam te krijgen" volgens Dick Ouwendijk [Trouw, 4-10-1979]. "De Nederlander Peter Gest maakte als edel-figurant ruim vier maanden deel uit van de grote groep mensen die op de Philippijnen betrokken was bij een aantal belangrijke opnamen... 'Vietnamezen en Philipino's waren daar in overvloed te huur, maar blanken daar was moeilijk aan te komen... Ik had met Martin Sheen vaak contact. Hij was vaak in Nederland geweest en vond het wel leuk om met me te praten. En tijdens het wachten speelden we wel eens een potje dammen... Coppola heb ik maar een keer wat langer gesproken. Dat was voor de opname van de grote luchtlanding met de helikopters. We werden toen aan hem voorgesteld' " volgens een interview door Jan Bart Klaster [Parool, 3-11-1979].
In 2019 werden "Nederlandse setfoto's APOCALYPSE NOW ontdekt. Bioscoop Kino in Rotterdam heeft in het archief van het Nederlands Fotomuseum nog nooit eerder gepubliceerde setfoto's van de filmklassieker APOCALYPSE NOW uit 1979 ontdekt... gemaakt door de Nederlandse fotograaf Charles 'Chas' Gerretsen" [Volkskrant, 15-5-2019]. "In de documentaire DUTCH ANGLE: CHAS GERRETSEN & APOCALYPSE NOW zijn nog niet eerder gepubliceerde setfoto’s te zien van de Nederlandse oorlogsfotograaf Chas Gerretsen, gemaakt tijdens de opnames van Francis Ford Coppola’s Vietnam-epos APOCALYPSE NOW uit 1979" [voorheen online eyefilm.nl/film/dutch-angle-chas-gerretsen-apocalypse-now] vanaf 19-12-2019 in Eye.
13). 25-12-1993: SPARTACUS. Restauratie première.
Ook in Desmet vanaf 24-12-1995 in de reeks 'Meesters van het brede beeld' [Filmkrant, december 1995]. De nederlandse première van de restauratie was 2-8-1991 in Imax Rotterdam. Dit was de enige 70mm restauratie met een nederlands ondertitelde distributie print.
14). 19-01-1996: THE ABYSS (blowup). Reprise.
15). 10-05-1996: FAR AND AWAY. Reprise.
Augustus-september 2000: Size Matters festival (met herhalingen).
BESLUIT
In 1999 dreigde Desmet failliet te gaan en de tweede kamer vroeg staatssecretaris van cultuur Rick van der Ploeg om een oplossing [Ons Amsterdam, januari 2000] maar tevergeefs. Tijdens de slotmanifestatie augustus-september 2000 was er een 70mm festival 'Size Matters' samen met het Filmmuseum, met herhalingen waaronder in de slotweek APOCALYPSE NOW en SPARTACUS. Het gebouw werd verkocht en in 2001 ingrijpend verbouwd tot Desmet Studio's. Het art deco interieur is vastgelegd in de speelfilm UW MENING GRAAG uit 1988 en AT5 journaals uit 2000. De Art Deco gevel uit 1927 kon niet meer worden hersteld maar de latere witte gevel bleef gehandhaafd, volgens architect en studio-eigenaar Paul Weijenberg in 2006. Het balkon van zaal 1 werd regiekamer en het bioscoop-fotoarchief bleef bewaard in de studio's [kijk ook foto's op desmet.tv]. De 70mm projectoren werden daarna gebruikt door filmhuis De Fabriek Zaandam tot ze in 2007 door het Filmmuseum werden opgeslagen.
Lees ook
cinematreasures.org/theaters/11205
theobakker.net/pdf/bioscopen4.pdf