70mm vertoning 1960-1978?, met twee Philips DP70 projectoren, op 13x6 meter wand.
Architecten: Albert Boeken (1934, Apollohal), C. Perquin, [Auke] Komter (1954, Du Midi), Alexander Bodon (1959, herbouw na brand van 1957), Joop van Stigt (2005, restauratie gevel).
Exploitanten: ADEX-Amsterdamse Bioscoop Exploitatie (1954-1960), Netem (1960), Midex (1961-1982). Verbouwd tot onderdeel Apollohotel?.
INLEIDING
'Cinema Du Midi' opende oorspronkelijk in 1954 als onderdeel van de Apollohal uit 1933. "Het [Apollohal] complex is een vroeg voorbeeld van staalskeletbouw: grote vrije overspanningen door een constructie van gelaste, stalen spanten en muren van lichte materialen. Hierdoor was het mogelijk grote delen van het complex te voorzien van glas" volgens site van architectenbureau Joop van Stigt. "Het interieur van het theater zal goudkleurige wanden hebben, een indirecte verlichting uit kelklampen, rode stoelen en zwarte tapijten. De bouw stelt de architecten Perquin en Komter en de aannemer Van Vliet voor bijzondere problemen" [Volkskrant ?, 9-12-1953]. De trapeziumvormige zaal van Du Midi had 784 plaatsen met inbegrip van balkon en zonder middenpad. Evenals in Flora begon men een half jaar later met CinemaScope projectie, op een lichtgebogen breedbeeldscherm van 12x4,8 meter. Er werd geprojecteerd "op een gebogen, speciaal behandelde muur met een holling van circa 70 cm. Men heeft aldus een naadloos oppervlak verkregen en vermijdt bovendien het lichtverlies van 12 à 20%, dat een z.g. geluidsdoek vanwege zijn perforaties veroorzaakt" [Officieel orgaan van den NBB, 21-5-1954]. Theo van Haren Noman filmde het bezoek van Gary Cooper tijdens de CinemaScope introductie in 1954.
In 1957 was er een verwoestende brand. “De brandweer moest alles op alles zetten om de rest van de Apollohal en het Apollopaviljoen te behouden. De hitte was zo sterk dat de verf van sommige brandweerauto’s bij de bioscoopingang al begon te bladderen” [De Oud Amsterdammer, 21-8-2012, zie ook beeldbanken Nationaal Archief en Stadsarchief]. Daarna werd de bioscoop geheel herbouwd door Alexander Bodon (ook architect van RAI, Dollywood studio, en Lumière Rotterdam) volgens toenmalige NBB richtlijnen voor een optimale bioscoop, volgens Hans van Noort (35mm operateur vanaf 1978 tot de sluiting). De heropening was door burgemeester van Hall op 3-9-1959 [Ons Amsterdam, september 2006]. Volgens zijn weduwe in 2008 ontwierp Bodon ook de eerste Du Midi in 1954 maar dat wordt nergens bevestigd.
Dit tweede theater werd legendarisch als eerste en meest succesvolle Amsterdamse 70mm roadshowbioscoop (ondanks haar veel kortere levensduur als Bellevue). Het had 700 zitplaatsen en een grotere foyer. Achter de moderne glazen voorgevel tegenover Bernard Zweerslaan was een open trappenhuis naar de pauzeruimte van het balkon. De betonnen cabine op de begane grond overleefde de brand maar werd vervangen door een cabine op de eerste verdieping, volgens Edward Pelsma in 2007 (chef-operateur van 1964-1971, daarna van Flora).
Er werd geprojecteerd op een stenen muur aan de noordoostkant (de scheiding tussen de zaal en het stookhuis) op een vlakke rechthoek van 13x6 meter in plaats van op doek. Vanwege deze muur zaten de luidsprekergroepen niet achter de wand maar ervoor, onder het beeld in een lange zwarte kast op het podium. "Deze kast liep links en rechts verder door dan het doek, maar waar de luidsprekers precies zaten weet ik niet" volgens operateur Barry van der Sluis in 2006.
Deze zaal was rechthoekig en hier "overheersen de strenge rechte lijnen, die nochtans door de warme kleuren der toegepaste materialen en door bijzondere lichteffecten een stemming van welbehagen en hooggestemde verwachting bij de bezoekers oproepen" ['Film', November 1968]. Behalve de voorste stoelen was de zaal royaal en luxueus maar tamelijk strak en overwegend okergeel gestoffeerd (zonder rood pluche of andere tinten) met gordijnen die klassiek vanuit het midden openden. De belangrijkste versiering waren overdadige kunstbloembakken op een klein podium en een vleugel. Ook niet Amsterdammers herinneren zich nog steeds de indrukwekkende projectiewand en de moderne glazen gevel "in een buitenwijk".
Barry van der Sluis was vanaf eind 1962 ruim een jaar operateur en had ook nachtdienst, uit voorzorg na de brand. "Na de heropening heeft men een nachtportier ingesteld. Afwisselend kwam er een portier of student... en als hij niet kon dan was ik er 's nachts. Ik oefende dan wat op de vleugel, draaide een acte voor de instellingen van 't geluid en deed regelmatig mijn ronde langs de deuren. Er waren nooduitgangen die uitkwamen op het naastgelegen overdekte terras van het Apollo Hotel".
Du Midi werd geroemd en bood jarenlang het toppunt van filmprojectie in Amsterdam met ongekende lichtsterkte, helderheid, scherpte van het beeld "door voldoende licht in de projector en de juiste plaatsing van de cabine-ramen (en het goed schoonhouden)" volgens operateur Hans van Noort in 2006. Daarnaast had projectie op een stenen wand invloed, met aanzienlijk minder lichtverlies als geperforeerd doek. Uniek voor Nederland was dat hier nieuwe ontwikkelingen, projecten en vindingen van Philips het eerst werden uitgeprobeerd dankzij technisch directeur E.F.W. Trijssenaar, voormalig Philips ingenieur (daarnaast gebruikte Philips ook Parade-Casino Den Bosch en Royal Heerlen als showroom voor Todd-AO demonstraties aan potentiële klanten en investeerders). Volgens Barry van der Sluis werd in de jaren zestig "een Xenonlamp geïnstalleerd, daarvoor waren er gewoon nog koolspitsen. Door de Xenonlamp traden geen verschillen meer op in helderheid en kleur, maar hij moest vijf minuten tevoren aan om het gas op temperatuur te laten komen en zo de perfect witte lichtopbrengst te krijgen. Er waren speciale geluidsvolume-standen voor zomer en winter, want winterkleding werkte geluidsdempend. Ook werd het geluid aangepast aan het aantal bezoekers want met minder bezoekers werd minder geluid geabsorbeerd. Met een gemotoriseerde geluidsregelaar kon vanuit de cabine en in de zaal het geluidsniveau aangepast worden. Er waren altijd de nieuwste Philips versterkers en andere uitvindingen betroffen onder meer de nooduitgang-verlichting met groen lichtgevende glasplaatjes... Mogelijk vanwege deze proeftuin van Philips waren er strenge regels voor fotograferen en filmen door de pers in de zaal en filmcabine" aldus Barry van der Sluis. Edward Pelsma bewaarde een glasplaatje en het kwam ook in de handel als energiezuinig nachtlampje (luminiscentieglas).
Er bestaan weliswaar journaalfilmopnamen van de zaal zoals de heropening op de NTS-TV op 3-9-1959 (waaronder een lege zaal en cabine met FP27 35mm projectoren) en het bezoek van Rita Moreno op 1-3-1963 in het Polygoonjournaal (volle zaal en podium met gesloten gordijn). Maar van de TAMING OF THE SHREW galapremière met koningin Juliana op 27-9-1967 toonde het Polygoonjournaal slechts close-ups. Het bedrijfsarchief (waaronder allerlei fotoreportages) op een externe locatie is verloren gegaan, volgens Edward Pelsma. Du Midi had veel koninklijke galapremières en opvallende gevelreclames [zie Stadsarchief beeldbank waaronder OLIVER!, FUNNY GIRL, DOCTOR ZHIVAGO]. Beeldbanken tonen veel exterieurs naast interieurs van foyer en balcon (Nationaal Archief heeft ruim 100 hits) maar er waren geen foto's van de zaal bekend tot de ontdekking van fraaie kleurendia's van Bellevue operateur George Schuller.
Du Midi installeerde twee Philips DP70 projectoren voor 70mm projectie in 1960, op het voetstuk van de FP27 projectoren die naar het voorportaal verhuisden, volgens Edward Pelsma. Er werd geprojecteerd op een wand van 13 meter breed waarbij zowel CinemaScope als 70mm de gehele breedte besloeg. Du Midi had (evenals Flora maar anders als Bellevue) echter een verstelbaar hoogtekader zodat tijdens 70mm projectie de beeldverhouding van 2.20:1 met haar grotere hoogte gerespecteerd werd (in plaats van 2.35:1 CinemaScope beeldverhouding).
"Met de premiere van PORGY EN BESS houdt het Amsterdamse Du Midi theater tegelijkertijd zijn nieuwe Todd-AO installatie ten doop. Dit betekent, dat nieuwe omvangrijke projectoren zijn aangebracht en tientallen luidsprekers, verdeeld in groepen met een kilometers lange bedrading" volgens Nederlandse PORGY AND BESS persinformatie uit 1960. Het NWC schreef op 23-9-1960 bij de première van PORGY AND BESS dat het Todd-AO systeem "aan de CinemaScope-breedte van het beeld een enorme hoogte toevoegt, alsmede extra lichtsterkte en kleurintensiteit. Daartoe behoort de toepassing van stereofonisch geluid met zes verschillende geluidsbanden [magnetische geluidssporen] op de filmstrook en geluidsreproductie via tientallen luidsprekers in het theater".
Er waren 52 luidsprekers volgens een brochure uit 1961 bij SPARTACUS, waarin Du Midi ook het grootste filmdoek van Amsterdam claimde. Volgens Barry van der Sluis waren er vijf luidsprekergroepen (onzichtbaar) onder het beeld en op de enige opname van de projectiewand zijn vijf vage rechthoeken zichtbaar onder het beeld, maar Hans van Noort herinnert zich bekabeling voor drie groepen en verklaart dat in Nederland alleen Cinerama Amsterdam en Rotterdam 6-kanaals geluidsweergave hadden.
Met zijn vlakke projectiewand had Du Midi hinder van vertekening bij projectie van enkele 70mm prints met speciale optische correctie voor sterk gebogen Cinerama schermen zoals IT'S A MAD, MAD, MAD, MAD WORLD en THE GREATEST STORY EVER TOLD. Hierbij werd het middendeel met lenzen gecorrigeerd maar de zijkanten met de grootste vervorming werden weggelaten, volgens George Schuller in 2006. Toch bleven alle reprises van IT'S A MAD, MAD, MAD, MAD WORLD binnenshuis en is deze nooit vertoond op een technisch betere locatie zoals Bellevue.
Geen andere bioscoop in Amsterdam had zo veel 70mm hits als Du Midi, met WEST SIDE STORY (93 weken, een record voor Amsterdam), THE SOUND OF MUSIC (39 weken), IT'S A MAD, MAD, MAD, MAD WORLD (34 weken), FUNNY GIRL (eveneens 34 weken) enz. Tijdens een jarenlange reeks zeer populaire zondagochtendvoorstellingen (meestal documentaires voor alle leeftijden) was de 70mm produktie FLYING CLIPPER een uitschieter met 36 weken (vermoedelijk op 35mm).
Zie voor de latere ontwikkelingen ook de tekst achter het volgende vertoningsoverzicht.
DU MIDI 70MM VERTONINGEN (41? HOOFDFILMS 1960-1978?)
01). 23-09-1960: PORGY AND BESS. Première, 18 weken.
Dit was de zevende en laatste Amerikaanse 70mm hoofdfilm uit de jaren vijftig en de eerste die in Amsterdam op 70mm werd uitgebracht. Du Midi adverteerde met "Het enigste 70mm Todd-AO theater van Amsterdam". De galapremière werd bijgewoond door minister Toxopeus en de gevelreclame toonde twee 'uitgeknipte' hoofdrolspelers [zie Nationaal Archief beeldbank]. Er verscheen een Nederlands programmaboek.
20-8-2005 vertoonde Filmmuseum Cinerama een 70mm fragment maar verder draaide hij nooit op 70mm buiten Du Midi.
02). 24-03-1961: SPARTACUS. Première, 11 weken.
Dit was de eerste Super Technirama vertoning in Amsterdam. Roadshow entreeprijzen waren f 2.50, f 4.00, f 4.50, f 5.00 en f 6.00. De galapremière was zoals gebruikelijk voor een liefdadigheidsfonds. De gevelreclame had een gestileerde filmtitel en zeven medaillons met portretten van de hoofdrolspelers [NWC, 7-4-61; zie ook Ons Amsterdam, september 2006]. Er verscheen een Nederlands programmaboek.
03). 14-07-1961: THE ALAMO. Première.
Er verscheen een Nederlands programmaboek.
04). 02-03-1962: WEST SIDE STORY. Première, 93 weken.
Dit was de eerste film die langer dan een jaar in Nederland draaide en versloeg daarmee het (35mm) record van AROUND THE WORLD IN 80 DAYS. Roadshow entreeprijzen waren 2 tot 6 gulden en ook reserveren had verhoogd tarief van 20 cent. Er verscheen een Nederlands programmaboek.
Voor roadshows bestonden internationale instructies om tijdens de ouverture en proloog met Saul Bass' abstracte beelden het zaallicht te dimmen tot 75% tot vlak voor de luchtopname van Manhattan wanneer het helemaal donker moest zijn, volgens Mark Trompeteler [Cinema Technology, september 2014].
"De inloopmuziek was van grammofoonplaat overgezet op een stereo bandrecorder, van Philips uiteraard, waardoor we ongeveer 40 minuten hadden maar meestal mochten de bezoekers een half uur voor de voorstelling naar zaal en balkon. De muziek kwam van de plaat ‘Say it with music, magic violins featuring twin pianos' uitgevoerd door Metropolitan Strings & The Montigo Choir. De opvatting was dat de filmmuziek van WEST SIDE STORY alleen tijdens de voorstelling gehoord mocht worden. Tijdens de 'Intermission', de pauze dus, werd geen muziek gedraaid" volgens Barry van der Sluis. Tijdens de inloop werd de muziek op alle zaalwand- en balconwandluidsprekers van het effectkanaal weergegeven en bij verschillende WEST SIDE STORY scènes en eindtitels was de muziek harder op het effectkanaal. Sommigen zagen WEST SIDE STORY graag terug als Barry van der Sluis werkte omdat hij het geluid iets harder zette. Voor het KRO radioprogramma 'Moeders wil is wet' in 1963 gaf hij Mia Smelt in de cabine uitleg over 70mm. "Dat interview gaf aan dat het toenmalige damespubliek zeer geïnteresseerd was in WEST SIDE STORY en daarom besteedde haar verzoekplatenprogramma er speciale aandacht aan" volgens Barry van der Sluis.
Krasnapolsky had een WEST SIDE STORY modeshow en diverse Amsterdamse schuttingen hadden grote Du Midi filmaffiches waaronder Piet Hein Kade en Overtoom. "Vandaag wordt hier de tweehonderdduizendste bezoeker verwacht... Als vaste gewoonte wordt bij iedere grote film een uitgebreid en luxe programma samengesteld en verkocht. Ook hiervan werden bij WEST SIDE STORY volgens bioscoopkringen een abnormaal hoog aantal verkocht. 'Wij verkochten er tot nu toe twintigduizend; dat is werkelijk ongehoord." [Volkskrant 3-11-1962]. Na een jaar vermeldde de advertentie "Vrijdagavond 1 maart om 8 uur feestvoorstelling in tegenwoordigheid van Rita Moreno" [Volkskrant?, 28-2-1963]. "In Amsterdam was het hele personeel van Schiphol uitgelopen om een glimp van 'de verloofde van George Chakiris' op te vangen. Pittig en onbevangen liep zij, elegant in een wijdhangende zwarte mantel op hooggelakte laarsjes over het platform." [Volkskrant, 2-3-1963]. Ook Polygoon was aanwezig. Het journaal toont een volle zaal met jeugdig publiek, Mies Bouwman haalt Rita Moreno op het podium en Philip Bloemendal vertelt dat zij de film voor de vijfde keer ziet. Zonder journaalopnamen gaf Mies Bouwman op het podium een verrassing aan tien trouwe bezoekers, waarvan sommigen de film 16 keer hadden gezien [NWC, 8-3-1963]. " 'We worden er zelf wel eens een beetje bang van' zei gisteravond bedrijfsleider L. Jacobson, '52 weken en de 52 zaterdagen en 52 zondagavonden allemaal helemaal uitverkocht. Zelfs nu is op donderdag het weekeinde al uitverkocht...' De enige die er al lang genoeg van zal hebben, zal wel de reclameschilder zijn van bioscoopreclameborden. Die heef al in geen 51 weken een cent verdiend aan Du Midi" [Algemeen Handelsblad, 22-2-1963].
"Bedrijfsleider Herman Hubert van Du Midi sprak bezoekers van WEST SIDE STORY maar meteen in het Engels aan omdat het meestal Britse en Amerikaanse gasten waren van het belendende Apollo-hotel" [Thomas Leeflang, Verstomde films]. Onder Amsterdamse studenten ging er mond tot mond reclame als een lopend vuurtje voor zowel film als bioscoop. Een ongeïdentificeerde krant uit 1963 schreef: "Uit alle windstreken komen ze naar de hoofdstad. Scholen en verenigingen komen met bussen naar het theater. In Den Haag worden de vertoningen van WEST SIDE STORY nu stopgezet. Dat zal ongetwijfeld tot gevolg hebben dat de belangstelling in Amsterdam weer groter wordt".
Tijdens de 85e speelweek vanaf 6-10-1963 werd de 400.000e bezoeker onthaald en schreef De Gelderlander dat heel veel tieners meermaals kwamen waaronder een zeventienjarige jongen met 56 keer. Ook Donald Jones behoorde tot de fans. Operateur Co Beuk (overleden begin jaren tachtig) bleef nuchter: "Nee meneer, het maakt mij niks uit welke film ik draai, zolang de kwaliteit technisch maar goed is. Als een film maar een week draait zie ik ‘m ook al meer dan twintig keer, dat maakt echt niet zo'n verschil meer met duizend keer" [Gelderlander, 19-10-1963]. Co Beuk kwam ongenoemd ook met foto in deze krant. Wegens contractuele verplichtingen werd december 1963 de vertoning gestaakt na 93 weken en circa 1300 voorstellingen (en voortgezet in Nöggerath). In Du Midi "a man who had seen the movie sixty-nine times led a protest to keep it running nearby rather than transfer to a downtown theater" [Chicago Daily Defender, 16-12-1963, geciteerd door Julia Foulkes in A Place For Us, p. 160]. Al die tijd werd dezelfde kopie vertoond, met enkele 'reparaties' van versleten aktes (ouverture en proloog van Saul Bass; dansnummer 'Cool', zie hoofdstuk Operateurs). Ondanks de langdurige vertoning hoefde geen enkele andere 70mm premiere uit te wijken want dit was de enige Amsterdamse 70mm premiere in 1960. Met de vele latere reprises was Du Midi alleen al goed voor circa een half miljoen van totaal 2.701.000 bezoekers waarmee de film op de achtste plaats staat van de best bezochte films in Nederland [NFC jaarverslag 2002].
Ook elders in Nederland werden records gebroken waaronder in de 70mm bioscoop Metropole Den Haag (maar het formaat is hier onbekend) "Het record van de 518 vertoningsdagen van WEST SIDE STORY werd nooit overtroffen, hoewel in de Haagsche Courant van 14 januari 1966 een verslaggever meldde: ‘WEST SIDE STORY, die op 29 november 1963 [..... ?], de laatste van 518 vertoningsdagen, de laatste van 286.706 bezoekers, is 13 januari 1966 wéér in Metropole gaan draaien' " [filmatelierdenhaag.nl/research/eigen%20onderzoek/kroniek%20van%20haagse%20bioscopen/233/metropole%20palace%20/%20metropole%20tuschinski.html].
Voor 26-11-1962 werd een tradeshow in Du Midi aangekondigd van "de 70mm-productie BARABBAS" [NWC, 16-11-1962] die op 35mm Technirama in première ging op 17-10-1963 in Amsterdam City maar vanaf 26-3-1964 op 70mm draaide in Maastricht Palace.
05). 12-12-1963: LAWRENCE OF ARABIA. Première, 11 weken.
De gevelreclame had een gestileerd portret van Peter O'Toole tussen de filmtitel [zie ook beeldbank Nationaal Archief]. 25-9-1963 was de nederlandse 70mm galapremière op Den Haag's grootste scherm van 15,2x6,8 meter, tijdens de opening van Euro Cinema, met Koningin Juliana, Prins Bernhard, Omar Sharif en Sam Spiegel en hiervan bestaat een Polygoon journaalitem. "Met behulp van politie te paard kon de mensenmenigte buiten in bedwang gehouden worden. Medewerkers van de bioscoop sjouwden halsoverkop de op het trottoir neergezette palmen in potten naar binnen. Mensen klommen in verkeersborden om alles beter te kunnen zien. ‘Prinsjesdag-tonelen’, vermeldde de Haagsche Courant de andere dag. Ook de Koninklijke Militaire Kapel verzorgde nog een optreden." volgens Klaas de Boer in 2017 [online haagmedia.nl/wel-en-wee-euro-cinema/].
Spiegel “ontmoette de pers tijdens een lunch, op kasteel Oud-Wassenaar speciaal terwille van die ontmoeting gearrangeerd... En overigens vertelde hij lachend en zonder producenten-kiespijn dat de opnamen van LAWRENCE (grotendeels op ‘location’, in een Jordaanse woestijn) zo lang moesten duren omdat driekwart van elke dag verloren ging aan maatregelen om te verhinderen dat de uitgebreide filmploeg zou omkomen van honger en dorst.” [Algemeen Handelsblad, 27-9-1963, ook online op Delpher.nl].
Euro was net als Du Midi Amsterdam een moderne 70mm bioscoop met koninklijke premieres in een buitenwijk, en een tearoom genaamd 'Lawrence Corner' [informatie deels uit een Euro Cinema lezing door Elisa Mutsaers in Filmatelier Den Haag op 9-2-2019]. Arnhem had een reclamestunt bij de 35mm versie. "Toen ik stage liep bij FOX hoorde ik daar het verhaal dat ze voor de speelfilm LAWRENCE OF ARABIA, die zich afspeelt in de woestijn, het hele Velperplein hadden volgestort met zand. Dat vond ik zó indrukwekkend... dat dat kón." volgens Rembrandt Arnhem eigenaar Haigh Balian [Gelderlander, 16-5-2018, ook online gelderlander.nl/arnhem/toen-arnhem-nog-cannes-aan-de-rijn-werd-genoemd~a7480cfe/?cb=c068c51589fef4295e1adc2b808f5fca&auth_rd=1].
De nederlander Herbert Curiël die toen in Spanje woonde speelde de turkse soldaat "Abduhl" naast Peter O'Toole en José Ferrer. Bovendien was hij "aanwezig bij de realisatie van de film in Spanje als assistant director in de spaanse shadowcrew... in Sevilla [locatie voor Cairo, Damascus en Jeruzalem] en Almeria [locatie voor Aqaba]" volgens Herbert Curiël in 2010 [zie ook Filmkrant, februari 1995].
Britse acteur Michel Ray (de Carvalho), die Farraj speelde, huwde in 1983 Freddy Heineken's dochter Charlene de Carvalho-Heineken (later Nederlands rijkste inwoner) en woonde onder meer in Noordwijk aan Zee. "Het echtpaar woonde op 2 februari [2002] in de Nieuwe Kerk het huwelijk bij van Willem-Alexander en Máxima" volgens Bart Dirks en Bert Wagendorp [Stille erfgename van Heineken, Volkskrant, 23-2-2002].
Er verscheen een Nederlands programmaboek. Verzamelaar Walther Schuller heeft een Nederlandse 70mm trailer.
06). 16-07-1964: IT'S A MAD, MAD, MAD, MAD WORLD. Première, 34 weken.
Formaat verondersteld wegens latere 70mm reprises (waaronder mei 1967, en op 11-12-1975 vertoning met prisma-anamorfoten volgens George Schuller).
In een jarenlange cyclus zondagochtendvoorstellingen draaide vanaf 23-4-1965 op 36 zondagen als populairste film FLYING CLIPPER, TRAUMREISE UNTER WEISSEN SEGELN. Er was één 70mm vermelding, op 10-6-1965 maar verder werd hier en in City uitsluitend CinemaScope genoemd.
27-4-1965 waren er twee besloten voorvertoningen van de 70mm short FORTRESS OF PEACE in Amsterdam Du Midi en Den Haag Metropole Palace, die later in Bellevue is vertoond.
07). 27-05-1965: CIRCUS WORLD. Première.
Formaat verondersteld wegens latere 70mm reprises (waaronder Bellevue, juni 1969). Dit was Hafbo's enige Samuel Bronston film zonder premiere in Flora. Eerste weekrecette was fl 7.360 met fl 3.312 ofwel 45% afdracht, volgens Hafbo bedrijfsarchief in Eye. Claudia Cardinale was in 1964 hiervoor even op Schiphol. "De tournee begon in München, daarna Keulen, Düsseldorf en Stockholm. Op doorreis naar Brussel werd dertig minuten Nederland aangedaan. Reden voor Claudia's afwezigheid bij de première op 24 december in het Rotterdamse Cinerama-theater is dat de film in Nederland wordt uitgebracht door Hafbo-films, terwijl CIRCUSWERELD in de rest van Europa door J. Arthur Rank werd verkocht. Rank organiseerde C.C.'s triomftocht door Europa, dus Nederland viel buiten het reisprogramma. Dat C.C. op Schiphol twintig minuten tijd had om de Nederlandse pers te veroveren met haar betoverende lach en knipogende reebruine ogen was alleen te danken aan het reisroute-schema van SAS, die op Schiphol een tussenlanding maakt op de lijn Stockholm-Brussel." [Volkskrant, 17-12-1964, ook online op Delpher.nl].
08). 16-07-1965: THOSE MAGNIFICENT MEN IN THEIR FLYING MACHINES. Première, 12 weken (reprise 8-4-1976).
Formaat uit NBB persbericht 8-4-1976. De galapremière werd bijgewoond door twee van de acteurs. "Groot succes oogstten de twee hoofdrolspelers die in levende lijve op het toneel werden gezet: Terry (MAD MAD WORLD) Thomas en Gert (GOLDFINGER) Fröbe. Zij lieten zich van hun vrolijke kant zien en bewezen in een conference a l'improviste een goed op elkaar ingespeeld komisch team te zijn" [NWC, 23-7-1965, zie ook beeldbank Nationaal Archief]. De gevelreclame (met cartoons van titelontwerper Ronald Searle) had zelfs bewegende onderdelen, volgens Edward Pelsma. Er verscheen een Nederlands programmaboek.
09). 07-10-1965: THE GREATEST STORY EVER TOLD. Première.
Formaat bevestigd door George Schuller.
10). 23-12-1965: HOW THE WEST WAS WON. Première.
Deze film is opgenomen met drie Cinerama-camera's maar alleen in Rotterdam met drie Cinerama-projectoren vertoond. Met de 70mm vertoning was tevens een embargo opgeheven van de Bioscoopbond want Cinerama Rotterdam betrok zijn eerste films van de Cinerama Corporation en was toen nog geen lid van de Bioscoopbond, waarmee verdere roulatie aanvankelijk was geblokkeerd. Er verscheen een Nederlands programmaboek.
11). 17-02-1966: THE SOUND OF MUSIC. Première, 39 weken (reprise 20-3-1975).
Tijdens de galapremière werd de "nederlandse Trapp-familie uitgeroepen, na een wekenlange melodieuze wedstrijd met een groot aantal andere kinderrijke Nederlandse families", gepresenteerd door Mies Bouwman [NWC, 4-3-1966, zie ook beeldbank Nationaal Archief]. Dit was Du Midi's meest succesvolle 70mm film ná WEST SIDE STORY. Het was tevens de langstlopende 70mm film in Nederland (125 weken Corso Rotterdam) en best bezochte film in Nederland met 3.999.000 bezoekers, met inbegrip van 35mm prints [NFC jaarverslag 2002]. Euro Cinema Den Haag had een Europees record met een enkele 35mm print gedurende 2 jaar en 9 maanden (1966-1968, en 1890 voorstellingen met 489.354 bezoekers). "De Haagse mevrouw F.E. Snel-Bastiaanse (68) heeft gistermiddag voor de 76ste maal in de Haagse Eurocinema de film SOUND OF MUSIC gezien. Zij heeft daarme het wereldrecord van een Amerikaan gebroken die 75 maal de film WEST SIDE STORY uitzat." [Parool 21-11-1967]. Haar wereldrecord werd uiteindelijk 138 keer kijken in dezelfde bioscoop [Nieuwe Leidse Courant, 8-1-1969]. Er verscheen een Nederlands programmaboek.
12). 26-02-1967: SPYASHCHAYA KRASAVITSA / DE SCHONE SLAAPSTER. Première, 17 zondagen.
Deze Sovjet balletfilm zonder ondertitels draaide tijdens zondagochtendvoorstellingen.
13). 29-06-1967: CLEOPATRA. Reprise (ook 15-11-1973, 25-9-1975).
Formaat bevestigd door George Schuller (reprise 15-11-1973 formaat onzeker, reprise 25-09-1975 formaat uit NBB persbericht). Er verscheen een Nederlands programmaboek.
14). 27-9-1967: THE TAMING OF THE SHREW (blowup?). Première, 19 weken.
Formaat genoemd door Edward Pelsma maar verder onbevestigd en onzeker. De galapremière was in aanwezigheid van onder meer koningin Juliana, burgemeester Samkalden en het Polygoonjournaal [zie fotoreportage in NWC, 6-10-1967].
15). 19-12-1968: OLIVER! (blowup?). Première, 10 weken.
Formaat genoemd in enkele kranten [waaronder NRC 11-12-1968] en bevestigd door Edward Pelsma maar onzeker want de weekladder noemt (35mm) Panavison. 22-11-1968 was een persconferentie in Du Midi met acteur Jack Wild en 23-11-1968 was hij in AVRO-TV programma "Stuif 'es in" wegens een Bio-sponsoractie [NWC, 29-11-1968].. De galapremière was in aanwezigheid van Oliver Reed, prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven. "Tijdens de pauze onderhield het prinselijk paar zich oa met Oliver Reed en Mrs. Reed, op de ongedwongen wijze waarmee zij tijdens heel deze avond ieders harten stalen" [NWC, 3-1-1969. Zie ook gevelreclames op beeldbank Nationaal Archief en Stadsarchief]. Gekoppeld aan deze film rouleerde de short A PLACE TO STAND waarvan ook een 70mm print bestond (en mogelijk hier draaide).
16). 22-02-1968: VOINA I MIR / OORLOG EN VREDE, DEEL 1. Première.
Dit was een van de weinige Nederlands ondertitelde Sovjetfilms op 70mm. Hoewel onvermeld betrof het slechts de eerste helft (van een westerse samenvatting van zes uur). 14-12-1967 was de gala-premiere in Metropole Den Haag met actrice Irina Gubanova en regie assistent Anatoliy Chemadurov [NWC, 22-12-1967]. Deel 2 werd in Nederland slechts op 35mm uitgebracht. Lees inleiding door Jan-Hein Bal tijdens 70mm vertoning in Tsjechie Varnsdorf in70mm.com/news/2018/vojna/index.htm.
17). 18-04-1968: THE COMEDIANS (blowup). Première.
Een Nederlandse recensie noemt "70mm Panavision" [Critisch Filmforum, juli-augustus 1968]. Formaat bevestigd door George Schuller. 70mm print ook aangekondigd in Corso Rotterdam weekladder [Vrije Volk, 8-3-1972].
18). 01-08-1968: AROUND THE WORLD IN 80 DAYS. Reprise maar eerste 70mm vertoning.
Elf jaar na de 35mm première kwam hij alsnog op 70mm uit. Deze vroege 70mm film is nog simultaan met twee snelheden opgenomen, met 24 beelden per seconde voor transfer naar 35mm CinemaScope (zoals vroeger in Nederland vertoond) en 30 beelden per seconde voor 70mm roadshow prints. Het is onbekend welk uitgangsmateriaal in 1968 is gebruikt.
19). 27-02-1969: FUNNY GIRL (blowup). Première, 34 weken.
Tuschinski wilde hem op 35mm Panavision uitbrengen maar Du Midi vergeleek eenzelfde 35mm akte en 70mm blowup, met zo'n verschil in beeldkwaliteit dat de blowup werd gekozen, volgens Edward Pelsma. Het werd na DOCTOR ZHIVAGO de meest succesvolle blowup in Amsterdam. De galapremière werd onder meer bijgewoond door Conny Stuart (die ooit Bellevue Cinerama opende) en de gevel had een lichtreclame met de titel [zie beeldbanken Nationaal Archief en Stadsarchief].
20). 24-12-1969: SWEET CHARITY (blowup). Première.
Vooraf werd de Nederlandse 70mm short SKY OVER HOLLAND vertoond en ook in de weekladder vermeld.
21). 22-01-1970: BEN-HUR. Voortzetting uit City.
22). 26-03-1970: GOODBYE MR. CHIPS (blowup). Première.
23). 11-06-1970: DOCTOR ZHIVAGO (blowup). Reprise, 10 weken.
De gevelreclame was een letterbord met de titel DOKTER ZJIVAGO [zie beeldbank Stadsarchief].
24). 22-10-1970: GONE WITH THE WIND (blowup). Reprise.
25). 24-12-1970: RYAN'S DAUGHTER. Première.
In het Ierse reisverslag ER GAAT IEDERE DAG EEN BOOT (VPRO-TV, 30-10-1969) bezoekt Hans Keller onder meer "de set van de speelfilm RYAN'S DAUGHTER op het schiereilandje Dingle, waar het plaatselijke postkantoor als gevolg hiervan veel drukker bezocht wordt dan normaal" volgens Bert Hogenkamp [De Nederlandse documentaire film 1965-1990], met shots van "kamp Amerikaanse filmploeg, nagebouwd pittoresk Iers dorp" volgens Beeld en Geluid [online zoeken.beeldengeluid.nl/program/urn:vme:default:program:2101608050037007831?ac=dgtl&q=er+gaat+iedere+dag+een+boot]. Ook op IDFA 2015 als THERE'S ALWAYS THE MAILBOAT [idfa.nl/nl/film/f6a2728e-168e-4bda-9701-a5454a0f57a0/theres-always-the-mailboat].
26). 20-05-1971: HELLO, DOLLY! 70mm reprise?
Formaat verondersteld wegens 70mm roulatie (waaronder première Rembrandtpleintheater, 1969).
27). 23-09-1971: EL CID. Reprise.
Vanaf 5-10-1971 draaide een GROLSCH commercial op 70mm, volgens operateur Edward Pelsma.
28). 25-11-1971: ICE STATION ZEBRA. Reprise.
29). 25-05-1972: THE COWBOYS (blowup). Première.
Formaat uit advertentie [in NWC, 26-5-1972]. Regisseur Mark Rydell bezocht eind maart Nederland om de film te promoten, waaronder een persbijeenkomst in Sherry Bodega Amsterdam [NWC, 31-3-1972]. Er verscheen een interview op NOS televisie in Uit de Kunst van 31-3-1972, opgenomen 22-3-1972 [zoeken.beeldengeluid.nl/program/urn:vme:default:program:2101608060043619531].
30). 08-06-1972: THE GREAT RACE (blowup). Reprise (ook 21-8-1975, 7-7-1977).
Formaat 8-6-1972 bevestigd door George Schuller, verder formaat uit NBB persbericht.
31). 12-12-1974: THAT'S ENTERTAINMENT! (35mm & 70mm blowup). Première, 11 weken.
Dit was de laatste 70mm première in Du Midi. "Het absolute huisrecord van Cinema Du Midi, Amsterdam, is zondag 15 december j.l. met deze kolossale film gesneuveld!" [advertentie NWC, 20-12-1974]. Na drie weken vermeldt de weekladder geen 70mm print meer en in februari 1975 zag George Schuller een 35mm kopie. "Ook volgens de advertentie zou de film... op 70mm grootbeeld worden gedraaid. Dat is twee weken lang niet juist geweest want toen was de kopie naar Asta in Den Haag. De advertentie werd toen niet veranderd" [Freek Dozy, NBF-Bulletin, april 1975]. De tradeshow was overigens in Bellevue op 18-11-1974.
32). 29-05-1975: THE SAND PEBBLES (blowup). Reprise.
Formaat uit NBB persbericht.
33). 05-06-1975: THE LONGEST DAY (blowup?), reprise.
Formaat verondersteld wegens 70mm roulatie (waaronder 1969 in Rotterdam, 1972 in Bellevue).
34). 04-09-1975: CAMELOT (blowup). Reprise.
35). 09-10-1975: MY FAIR LADY. Reprise (ook 1-4-1976).
Formaat uit NBB persbericht 1-4-1976.
36). 05-02-1976: PATTON. Reprise.
Formaat uit NBB persbericht.
37). 17-06-1976: TORA! TORA! TORA! (blowup). Reprise.
Formaat bevestigd door George Schuller.
38). 05-08-1976: THE WILD BUNCH (blowup). Reprise.
Formaat uit NBB persbericht.
39).12-08-1976: LA BIBBIA / THE BIBLE. Reprise.
40). 02-12-1976: LEBEDINOE OZERO / HET ZWANENMEER. Reprise.
Dit was een Sovjet balletfilm zonder ondertitels.
BESLUIT
In maart 1978 verscheen de laatste 70mm vermelding bij een reprise van BEN-HUR maar 35mm is waarschijnlijker volgens operateur Hans van Noort. "Eind jaren zeventig is de prachtige projektietechniek een langzame pijnlijke dood gestorven. CLOSE ENCOUNTERS OF THE THIRD KIND kon in [juni] 1978 niet op 70mm vertoond worden omdat 70mm projectie toen niet meer mogelijk was. De EL53 versterker was defect, de DP70 (linker machine) had een vastgelopen kruisas en de speakerbedrading was door mensen, niet gehinderd door enige kennis losgetrokken. Herstel was kostbaar maar had ook geen enkele prioriteit" volgens Hans van Noort.
Van 25-8-1977 tot 1-12-1977 was Du Midi drie maanden gesloten en openbaarden zich exploitatiemoeilijkheden van de afgelegen locatie. "Wegens exploitatietekorten zag de directie zich gedwongen de poorten te sluiten... De heer [Max] van Praag van het Tuschinski-concern [toenmalig medehuurder]: 'De kosten werden veel te hoog. Het duidelijke beeld dat buitenwijktheaters niet te exploiteren zijn heeft zich ook bij dit theater gemanifesteerd. De mensen gaan liever gezellig in de binnenstad een avondje uit. Ook het nieuwe systeem met meer bioscopen onder één dak kon daar niet toegepast worden. Het personeel wordt steeds duurder. In het grote Tuschinski theater staat ongeveer evenveel personeel als in Du Midi'. Het gebouw is eigendom van het Apollohotel. City en Tuschinski hebben een huurcontract lopen tot 1983" [Du Midi theater Amsterdam moet stoppen, ongeïdentificeerde krant, 24-8-1977].
Desmet exploitant Theo Desmet jr. en zijn vrouw Lian heropenden Du Midi echter met een nieuwe formule. "De foyer is verbouwd in de stijl van een grote huiskamer, met overal zithoeken en planten" volgens bedrijfsleider Van Dijl [Parool, 2-12-1977] en in een folder werd een groot Sinterklaasfeest aangekondigd. "Zelfs het volgende project dat haar man en zij gaan aanpakken: Du Midi splitsen in drie bioscopen vertelt ze zonder blikken of blozen. Slechts wanneer de verbouwing start laat ze in het midden, maar ze is er zeker van dat ook Du Midi een heel nieuw leven gaat beginnen" volgens Lian Desmet [Desmet: zo grootvader, zo vader, zo zoon. Amsterdams Stadsblad, 16-7-1980].
"Vanaf 1977... tot 1982 was de exploitatie van Du Midi in handen van Desmet [waar Hans van Noort ook operateur was], de bedrijfsleider was mevrouw Van Delden. Desmet was erg optimistisch over de exploitatie, mede veroorzaakt door de bezoekersaantallen bij GREASE. Dit was echter de laatste film met volle zalen. Er zijn plannen geweest om de grote zaal op te delen in drie zalen, maar op dat moment was Desmet ook aan het einde van zijn financiële latijn. In 1980 werd voor 5000 gulden per maand aan olie verstookt, de bezoekersaantallen waren niet eens voldoende om de stookkosten te betalen. Vlak voor de sluiting in 1982 lag het archief van Du Midi op een grote hoop in het kantoor naast de projektiecabine. Ik heb er nog spijt van dat ik niets heb meegenomen" volgens Hans van Noort. In 2019 schonk Bellevue operateur George Schuller echter veel Du Midi bouwtekenigen aan Eye. In tegenstelling tot Flora bleef Du Midi tot het eind zichzelf trouw met jaarlijkse (35mm) breedbeeld reprises van vroegere 70mm successen. Het laatste jaar waren er nog reprises van HELLO, DOLLY!, THE SOUND OF MUSIC en WEST SIDE STORY en de voorlaatste week TORA! TORA! TORA! Op 2 december 1982 sloot Du Midi stilzwijgend.
"1982 vond de executieverkoop van het theater plaats" [XYZ van Amsterdam]. Een DP70 ging (via zijn eigen woning) later naar Desmet, volgens Desmet operateur Nico Komen in 2007. Jarenlang was het gebouw een vervallen loods van het Apollohotel dat daar in 1989 een toekomstig congrescentrum aankondigde [Amsterdams Stadsblad, 25-10-1989]. Maar het bleven plannen en in de jaren negentig brandde het opnieuw uit. Toen hij de ruïne in 2004 binnen fotografeerde was het een gevaarlijke bouwval, volgens fotograaf Alphons Nieuwenhuis in 2009. Op een AT5 journaal is het voormalige balcon nog te zien vlak voor de sloop. In 2005 werd het gebouw uiteindelijk verenigd met de Apollo sporthal en verbouwd tot gymzaal door Joop van Stigt (die ook Filmmuseum Vondelparkpaviljoen verbouwde met 70mm zalen). "Het Stadsdeel had het gebouw verworven met het doel het tot een stadsdeelkantoor te verbouwen. Door protestacties uit de buurt werden de plannen herzien en gekozen voor het behoud van de oorspronkelijke sportfunctie met daarnaast de realisatie van 2 extra gymzalen; basketbalverenigingen als hoofdhuurders en scholen in de nieuwe gymlokalen samen met andere verenigingen" [architectenbureau Joop van Stigt, voormalig burovanstigt.nl/product/apollohal-3/], nu onderdeel Apollohotel ? [apollohotel-amsterdam.nl].Sinds 2004 is de Apollohal een Rijksmonument en de glazen bioscoopgevel met luifel zijn gerestaureerd naar de staat van 1959, net alsof Du Midi weer terug is.
Lees ook theobakker.net/pdf/bioscopen4.pdf